هدف سیاست، قانون و حقوق چه باید باشد؟ پاسخ نهایی، فراتاریخی و همگنی به این پرسش وجود ندارد. هر پاسخی، یک موقعیت هستیشناختی-سیاسی را آشکار میسازد. بیگمان، آنکه صاحب قدرت است نسبت به آنکه سهمی از قدرت ندارد، پاسخی متفاوت و ناهمگن به این پرسش خواهد داشت. بیشک، آن کس که نگاشتن، اجرا و تفسیر قانون و عدالت در انحصار اوست، هرگز نمیتواند با آنکه دسترسی به قانون و عدالت از او سلب شده بر سر این پاسخها به اجماع برسد.
دانش سیاست و حقوق در فضایی عاری از قدرت شکل نمیگیرد که بتوان بهطوری خنثی و ورای زمان و مکان به اصول آن دست یافت. این دانش در پیوند با کشمکشها، نبردها و رخدادهای اجتماعی-تاریخی شکل میگیرد. پهنهی سیاست و حقوق نتیجه و بازتابدهندهی نبردِ اجتماعی-تاریخیِ میان فرادستان و فرودستان طبقاتی و قومیتی و جنسیتی و…، سروران و عوام، بردهداران و بردگان، بهرهکشان و سرکوبشدگان و البته شهروندان و ناشهروندان است. هیچ گفتمانی بدون رویارویی با این کشمکشها، رخدادها و نبردها در مناسبات پیچیدهی قدرت صورتبندی نمیشود.
در دوران حاضر، بیش از هر دورهای در تاریخ بشر، مفاهیمی چون دموکراسی، حاکمیت قانون، حقوق بشر، آزادی، برابری و رشد بشریت از بلندگوهای صاحبان قدرت شنیده میشوند. اما این پیامها هر چه بلندتر فریاد زده میشوند، معنایشان به همان میزان دچار دگردیسی شده، کارکرد رهاییبخششان نیز زیر سؤال میرود. هر پاسخی به چرایی و چیستی این واژهها، خاستگاه ما را در مناسبات ناسازگارِ قدرت پدیدار میکند و فاش میسازد.
در دایرهی ناسازگارِ قدرت، باید خاستگاه خود را تعیین، تدقیق و بیان کرد. افق «نقد قانون و سیاست» با چنین هدفی ترسیم میشود. نقد، یک کنش زبانی است که میان تأویل و تغییر جای میگیرد و در بطنِ کنش و اندیشه بیان میشود. نقدِ منطقِ حاکم بر سیاست و گسترهی قانون و حق، سنجشی است که با سنجهی اندیشه به سبک و سنگین کردن امر واقع میپردازد. به راستی، چرا بافتارِ قانون و سازوکارِ سیاست آنگونه که هست، هست؟ چرا در موقعیت زمان-مکانی که در آن زاده شدهایم به جای برابری، آزادی، همبستگی و رشد بشریت، بهطور فزایندهای گرفتار بهرهکشی نوین، نوبردهداری، نابرابری، جنگ و ویرانی زیستگاه بشر هستیم؟ در چنین پرسشهایی است که هدف دیگر نقد نمایان میشود. در کنش زبانیِ نقد، ما همواره از درون بحران در جستجوی پیدا کردن پاسخ برای تغییر هستیم. هدف از کُنشِ اندیشه، زیرورو کردن شرایط بحران و آفرینش جهانی بهتر است. با این رویکرد، پروندهی «نقد قانون و سیاست» در تلاش است به پرسش از سیاست، قانون و حقوق بپردازد.
برای مطالعهی مجموعه مقالات این بخش به پیوند زیر مراجعه فرمایید: