فهرست موضوعی


نظرات مقدماتی درباره‌ی پاتک اکتبر حماس / ژیلبر اشکار

نسخه‌ی پی‌دی‌اف

غزه، نهم اکتبر ۲۰۲۳ Mahmud Hams – AFP via Getty Images

پاتک حماس علیه اسراییل در هفتم اکتبر ۲۰۲۳، یک روز پس از پنجاهمین سالگرد دیگر حمله‌ی غافلگیرانه‌ی اعراب به اسراییل – جنگ اکتبر ۱۹۷۳ –شاهکار چشمگیرتری از جنگ نخست است. در حالی که پنجاه سال پیش، دو دولت عربی مصر و سوریه برای بازپس گیری سرزمین‌هایی که اسراییل شش سال پیش از آن در جنگ ژوئن ۱۹۶۷ آنها را تصرف کرده بود، به جنگی متعارف دست زدند، پاتک جدیدی که حماس به‌ آن دست زد، جسارت داوود کتاب مقدس را در مبارزه با جالوت غول‌پیکر تداعی می‌کند. جنگجویان حماس با ترکیبی از وسایل ابتدایی هوایی، دریایی و زمینی – معادل زنجیر داوود – به تهاجم شگفت‌انگیز و بسیار جسورانه‌ای در سرتاسر منطقه‌ی مرزی بین نوار غزه و کشور اسراییل مبادرت کردند.

به  همان شکل که اعتمادبه‌نفس نخوت‌آمیز اسراییل در مواجهه با همسایگان عرب خود در سال ۱۹۷۳ از دست رفت، امنیت و مصونیت از مجازاتی که اسراییل در برخورد با مردم فلسطین و مبارزه با چریک های فلسطینی بدیهی تلقی می‌کرد، به‌شدت و به‌طور بازگشت‌ناپذیری آسیب دیده است. از این زاویه، پاتک اکتبر حماس به مردم و دولت اسراییل یادآورد قدرتمندی از آسیب‌پذیری آنها و از این واقعیت است که هیچ امنیتی بدون صلح و هیچ صلحی بدون عدالت نمی‌تواند وجود داشته باشد.

در مورد تصمیم حماس برای راه‌اندازی چنین عملیات گسترده‌ای علیه دولت اسراییل هرطور فکر کنیم، بازهم قطعاً به انتقام‌جویی گسترده و خونبار دولت اسراییل دامن می‌زند و محرک تلاش اسراییل برای محو حماس و متحدانش از نوار غزه با تحمیل هزینه‌ای بسیار سنگینی بر روی غیرنظامیان است. واقعیت این است که این پاتک‌ تاکنون و بدون تردید ضربه‌ی سنگینی به نخوت تحمل‌ناپذیر دولت نژادپرست راست افراطی اسراییل و این باورشان  وارد کرده است که اسراییل می‌تواند در عین آزار مردم فلسطین و تحمیل «نکبه»‌ (فاجعه‌ی) طولانی‌مدت خلع‌ید ارضی، پاکسازی قومی و آپارتاید، به وضعیت همزیستی «عادی» با محیط منطقه‌ای خود برسد.

برخلاف واکنش‌های خاموش دولت‌های غربی به حملات وحشیانه‌ی اسراییل علیه فلسطینی‌ها، شتاب شدید دولت های غربی (و دولت اوکراین که باید از مبارزه‌ی مشروع علیه اشغالگران خارجی آگاه‌تر باشد) در اعلام همبستگی با اسراییل، قابل‌تحمل نیست. پرچم اسراییل در شامگاه هفتم اکتبر بر روی دروازه‌ی براندنبورگ برلین به اهتزاز درآمد که نشانی حقیرانه از همبستگی با دولت اسراییل است و نمونه‌ی متعارف تلاشی با جهت‌گیری نادرست از سوی آلمان برای رستگاری از جنایات نازی‌ها علیه یهودیان اروپایی، با تأیید جنایات اسراییل علیه فلسطینیان، است. این موضع‌گیری زمانی اسفناک‌‌تر می‌شود که دولت اسراییل متشکل از طیف وسیعی از نیروهای راست افراطی یهودی، شامل افرادی است که مورخ اسراییلی برجسته‌ی هولوکاست از توصیف آنها در هاآرتص به‌عنوان نئونازی‌ها دریغ نکرد!

تلاش‌ برای «تحلیل» حمله‌ی حماس به‌عنوان توطئه‌ی ایران برای از بین بردن نزدیکی بین پادشاهی سعودی و دولت اسراییل با پشتیبانی آمریکا، به همان اندازه تحقیرآمیز است. حتی اگر این درست باشد که تهران به‌جای استفاده از این نزدیکی برای تقویت ادعای انحصار خود در مقابل صهیونیسم، می‌خواهد این نزدیکی را از مسیر خود منحرف کند که در واقع فرضیه‌ی بسیار بحث‌برانگیزی است، این امر انکار عاملیت فلسطین به‌مدد تئوری توطئه و دقیقاً معادل همان کاری است که حکومت‌های ستمگر در برابر شورش‌های مردمی انجام می‌دهند. براساس این نظر، زمینه‌های کافی برای قیام مردم ستمدیده علیه ظلم و ستم بر آنها وجود ندارد و هرگونه حرکتی لزوماً از دست‌های پنهان برخی دولت‌های خارجی الهام گرفته است.

هرکس که با آنچه مردم فلسطین طی دهه‌ها تحمل کرده‌اند، آشنا باشد و از زندان روبازی که نوار غزه از زمان اشغال آن در سال ۱۹۶۷ و سپس تخلیه‌ی آن توسط نیروهای اسراییلی در سال ۲۰۰۵، به آن تبدیل شده است، آگاه باشد (زندانی که به‌طور ادواری هدف آسان قاتلان اسراییلی است)، به‌راحتی می‌تواند دریابد که تنها دلیل این‌که چنین اقدامات شبه‌نومیدانه‌ی شجاعانه‌ای مانند عملیات اخیر حماس بیشتر اتفاق نمی‌افتد، عدم‌تناسب نظامی عظیم بین داوود فلسطینی و جالوت اسراییلی است. آخرین پاتک غزه به‌‌واقع قیام گتوی ورشو در سال ۱۹۴۳ را به یاد می‌آورد.

شکی نیست که این فصل جدید با هزینه‌های وحشتناکی برای فلسطینی ها به‌طور کلی، ساکنان غزه به طور خاص و به‌ویژه حماس، به پایان خواهد رسید – بسیار بیش از هزینه‌ای که اسراییلی‌ها متحمل شدند، همان‌طور که در هر دور جنگ بین اسراییل و فلسطینی‌ها همواره این وضعیت حاکم بوده است. اگرچه فهم منطق «دیگر بس است» در پشت پاتک حماس دشوار نیست، باید بسیار تردید داشت که فراتر از ضربه به اعتماد‌به‌نفس اسراییل که در بالا به آن اشاره شد، به پیشبرد آرمان فلسطین کمکی کند. این دستاوردی با هزینه‌ای بسیار نامتناسب برای فلسطینی‌ها است.

این ایده که چنین عملیاتی، هرقدر هم چشمگیر باشد، می‌تواند به «پیروزی» نائل شود، تنها می‌تواند از نوع مذهبی تفکر جادو و جنبلی ناشی می‌شود که ویژگی جنبش‌های بنیادگرایی مانند حماس است. پخش ویدئویی که رهبری جنبش را در صبح روز هفتم اکتبر در حال شکرگزاری از خداوند نشان می‌دهد، به‌خوبی نشان‌دهنده‌ی این تفکر است. اما متأسفانه، هیچ جادویی نمی‌تواند واقعیت برتری عظیم نظامی اسراییل را تغییر دهد: نتیجه‌ی جنگ جاری جدید اسراییل علیه غزه قطعاً ویرانگر خواهد بود.

حملات ۱۱ سپتامبر به نیویورک و واشنگتن ضربه‌ای چشمگیر به نخوت ایالات متحده وارد کرد. در نهایت، اما به‌شدت بر محبوبیت جورج دبلیو بوش افزود و او را قادر ساخت تا ۱۸ ماه بعد به اشغال عراق که در آرزوی آن بود، دست بزند. به همین ترتیب، پاتک اکتبر حماس تاکنون موفق شده بار دیگر در اجتماع و جامعه‌ی سیاسی اسراییل که قبلاً عمیقاً دچار شکاف شده بود، وحدت ایجاد کند و به بنیامین نتانیاهو امکان می‌دهد تا وحشیانه‌ترین برنامه‌های خود را برای ایجاد وحشت گسترده در میان فلسطینی‌ها برای سرعت بخشیدن به آوارگی اجباری آنها اجرا کند.

از سوی دیگر، اگر رهبری حماس به حزب‌الله لبنان – و ایران که پشتیبان آن است – اتکا کرده که در مرحله‌ای به جنگی بپیوندند که واقعاً موجودیت اسراییل را به خطر اندازد، به شرط‌بندی واقعاً خطرناکی دست زده است. زیرا نه تنها دور از ذهن است که حزب‌الله خطر بزرگ وارد شدن به یک جنگ جدید با اسراییل را بپذیرد، بلکه وضعیتی از این دست، اگر چنین اتفاقی بیفتد، به شکل اجتناب‌ناپذیری اسراییل را وامی‌دارد تا به قدرت ویرانگر عظیم خود (که شامل تسلیحات هسته‌ای است) روی آورد و بدین ترتیب فاجعه‌ای با ابعاد تاریخی پدید آورد.

تنها راه واقعاً کارآمد مبارزه برای مردم فلسطین، در برابر ستمگری که از نظر تجهیزات نظامی بسیار برتر است، انتخاب میدانی است که در آن بتوانند این برتری را دور بزنند. اوج اثربخشی مبارزاتی فلسطینی‌ها در سال ۱۹۸۸ در جریان نخستین انتفاضه به دست آمد که در آن فلسطینی‌‌ها آگاهانه از استفاده از ابزارهای خشونت‌آمیز اجتناب کردند. این کار به یک بحران اخلاقی عمیق در اجتماع و جامعه‌ی سیاسی اسراییل، از جمله در نیروهای مسلح آن منجر شد، و عاملی کلیدی بود که به مذاکرات رهبران اسراییل، اسحاق رابین و شیمون پرز با یاسر عرفات برسر توافق‌نامه‌ی اسلو در سال ۱۹۹۳ انجامید – هر چند این توافقنامه ها به دلیل افراط رهبر فلسطین در توهم‌های آرزومندانه، کاستی‌هایی داشت.

مبارزه‌ی فلسطین باید در درجه اول بر کنشگری سیاسی توده‌ای علیه ظلم، اشغال و گسترش شهرک‌نشینی-استعماری اسراییل تکیه کند. مقاومت زیرزمینی مسلحانه‌ی جدید با سازماندهی به دست جوانان فلسطینی در جنین یا نابلس می‌تواند کمک مؤثری به جنبش توده‌ای مردم باشد، مشروط بر این‌که بر اساس اولویت مبارزات سیاسی باشد و به‌گونه‌ای طراحی شود که به این مبارزات انگیزه دهد. حمایت منطقه‌ای که مردم فلسطین باید بر آن تکیه کنند، حمایت از جانب دولت‌های‌ جبار نیست، بلکه حمایت از جانب مردمی است که علیه این رژیم‌های ستمگر می‌جنگند. چشم‌انداز بالقوه‌ی واقعی برای آزادی فلسطین در همین‌جا نهفته است، که لازم است با رهایی خود جامعه‌ی اسراییل از منطق صهیونیسم همراه شود؛ منطقی که به‌ناگزیر منجر به فروغلتیدن هرچه گسترده‌تر جامعه‌ی سیاسی اسراییل به سمت راست افراطی شده است.


ژیلبر اشکار

سه جهان: خاطرات یک عرب یهودی / یاسمین میظر

حقایقی درباره‌ی «النکبه» / شیر هِوِر / ترجمه‌ی حسین پورخصالیان

مناقشه‌ی اعراب و اسراییل: دیروز، امروز و فردا / گفت‌وگو با آوی شلیم

فلسطینی‌های عاصی و اسراییلی‌های سرخورده / محمدرضا الفت

گفتاری درباره‌ی فلسطین، اسراییل و سوسیالیسم / علی رها

صهیونیسم مسیحایی: الاغ و گوساله‌ی سرخ / موشه ماخوور / ترجمه‌ی هومن کاسبی

اقتصاد سیاسی کمک‌های غذایی به فلسطین / نعمان کنفانی و سامیه البطمه / ترجمه‌ی رسول قنبری

اورشلیم: شهری در اضطراب / سعید رهنما

نوار غزه و کرانه‌ی باختری: دو برخورد اسراییل و دو حق انتخاب غم‌انگیز فلسطین / سعید رهنما

فلسطین: ناهمسازی‌ها، نومیدی‌ها و امید‌ها / سعید رهنما


پیوند با منبع اصلی

https://gilbert-achcar.net/on-hamas-october-offensive

دیدگاه‌ها

2 پاسخ به “نظرات مقدماتی درباره‌ی پاتک اکتبر حماس / ژیلبر اشکار”

  1. هوشنگ نیم‌رخ
    هوشنگ

    تشبیه “قیام گتوی ورشو” و حمله ی حماس به غیر نظامیان بی دفاع و توحش و بربریتی که حماس در قبال زنان اسیر روا دارد, قیاسی کاملا غلط و توهین آمیز است. در قیام گتوی ورشو تمامی شهروندانی که داوطلب مبارزه ی مسلحانه علیه فاشیزم بودند (زن یا مرد) سازماندهی شده و جنگیدند و جان باختند. برای گرایشاتی مانند حماس, جهاد اسلامی, …حتی فکر بسیج زنان نیز غیر ممکن است و اساسا خارج از محیط خانه زنان قرار نیست جایی داشته باشند. پنجاه سال پیش نویسندگان و رهبرانی مانند غسان کنفانی‎ که در مسیر انترناسیونالیسم, اومانیسم و ترقی بودند, سخنگویان و رهبران جنش مقاومت فلسطین بودند. شوربختانه حماس و امثالهم جایگاه و خاستگاهی کاملا برعکس غسان کنفانی‎ را دارند. نمیتوان چنین انحطاط شدید و عمیق فرهنگ سیاسی فلسطین را با اتکا به یک پوپولیسم بی بضات “ضد-امپریالیستی” توجیح نمود. جنبش های افراطی مذهبی را باید از بن و ریشه محکوم و نقد نمود. پوپولیسم رفیق آشکار واقعا تاسف انگیز است.

  2. هوشنگ نیم‌رخ
    هوشنگ

    خفتگان

    [به مناسبتِ بیستمین سالِ قیامِ دلیرانه‌ی گتتوی شهرِ ورشو]

    از آن‌ها که رویاروی
    با چشمانِ گشاده در مرگ نگریستند،
    از برادرانِ سربلند،
    در محله‌ی تاریک
    یک تن بیدار نیست.

    از آن‌ها که خشمِ گردن‌کش را در گِرهِ مشت‌های خالیِ خویش فریاد کردند،
    از خواهرانِ دلتنگ،
    در محله‌ی تاریک
    یک تن بیدار نیست.

    از آن‌ها که با عطرِ نانِ گرم و هیاهوی زنگِ تفریح بیگانه ماندند
    چرا که مجالِ ایشان در فاصله‌ی گهواره و گور بس کوتاه بود،
    از فرزندانِ ترس‌خورده‌ی نومید،
    در محله‌ی تاریک
    یک تن بیدار نیست.

    ای برادران!
    شماله‌ها فرود آرید
    شاید که چشمِ ستاره‌یی
    به شهادت
    در میانِ این هیاکلِ نیمی از رنج و نیمی از مرگ که در گذرگاهِ رؤیای ابلیس به خلأ پیوسته‌اند
    تصویری چنان بتواند یافت
    که شباهتی از یهوه به میراث برده باشد.

    اینان مرگ را سرودی کرده‌اند.
    اینان مرگ را
    چندان شکوهمند و بلند آواز داده‌اند
    که بهار
    چنان چون آواری
    بر رگِ دوزخ خزیده است.

    ای برادران!
    این سنبله‌های سبز
    در آستانِ درو سرودی چندان دل‌انگیز خوانده‌اند
    که دروگر
    از حقارتِ خویش
    لب به تَحَسُر گَزیده است.

    مشعل‌ها فرود آرید که در سراسرِ گتتوی خاموش
    به جز چهره‌ی جلادان
    هیچ چیز از خدا شباهت نبرده است.
    اینان به مرگ از مرگ شبیه‌ترند.
    اینان از مرگی بی‌مرگ شباهت برده‌اند.
    سایه‌یی لغزانند که
    چون مرگ
    بر گستره‌ی غمناکی که خدا به فراموشی سپرده است
    جنبشی جاودانه دارند.

    ۱۶ اسفندِ ۱۳۴۱

    http://shamlou.org/?p=146

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *