نسخه‌ی پی دی اف: immanuel wallerstein –
امانوئل والرشتاین، جامعه‌شناس مارکسیست و پایه‌گذار تحلیل سیستم‌های جهانی، سی‌ویکم اوت (برابر با شنبه نهم شهریورماه) درگذشت. والرشتاین، زاده‌ی سال ۱۹۳۰ در نیویورک، بعد از پایان دبیرستان در دانشگاه کلمبیا ادامه‌ی تحصیل داد و تحصیلات تکمیلی خود را در همین دانشگاه ادامه داد. والرشتاین که مطالعات خویش را از بررسی اقتصاد کشورهای افریقایی آغاز کرده بود طی بیش از نیم قرن فعالیت علمی در دانشگاه‌های مختلف جهان به تدریس و تحقیق پرداخت و علاوه بر آن با جنبش‌های اجتماعی جدید نیز در ارتباط و تعامل بود.
مهم‌ترین دستاورد نظری والرشتاین تحلیل‌های سیستمی – جهانی بود و با پایه‌گذاری این رویکرد تحلیلی به همراه آندره گوندر فرانک (۱۹۲۹-۲۰۰۵)، جووانی اریگی (۱۹۳۷-۲۰۰۹) و سمیر امین (۱۹۳۱-۲۰۱۸) سهم گسترده‌ای در فرارفتن از نظریه‌ی کلاسیک وابستگی داشت.
والرشتاین در سال ۱۳۹۲ در گفت‌وگویی اختصاصی برای انتشار در سایت نقد اقتصاد سیاسی در پاسخ به این پرسش که: «در بحران جاری، شاید دوران نولیبرالی به پایان نرسیده باشد، اما ایدئولوژی‌های نولیبرالی دیگر هژمونیک نیستند. آیا بدیل‌هایی برای سازمان‌دهی اجتماعی و سیاسی وجود دارد و آیا این بدیل‌ها در سطح جهانی امکان‌پذیرند؟ چه ایده‌های نویی از دل این بحران برمی‌خیزد؟» چنین پاسخ داد:
«واقعاً بدیل‌هایی وجود دارند و در سطح جهانی امکان‌پذیرند، در واقع تنها در مقیاس جهانی امکان‌پذیر هستند. اما هیچ تضمینی وجود ندارد که چنین بدیل‌هایی حاکم خواهند شد. تاریخ جانب هیچ طرفی را نمی‌گیرد. باید مبارزه کنیم، شانس ما برای پیروزی یا شکست ۵۰-۵۰ است.»
همچنین در همین گفت‌وگو درباره‌ی چشم‌اندازهای سیاسی خاورمیانه و جنبش‌های بهار عربی چنین گفت:
«در حقیقت نفوذ ایالات متحده کاهش یافته است، به‌شدت هم کاهش یافته است. حتی آن دولت‌هایی که به بیان شما “به ایالات متحده گرایش دارند” استقلال بسیار بیش‌تری در مقایسه با گذشته نشان می‌دهند. اما آن‌چه ابداً در این مرحله قطعی نیست این است که از خلال این جنگ‌های داخلی که در جریان است و ادامه خواهد داشت چه کسی به قدرت خواهد رسید. بهار عربی شاید به تابستان شکوفا شود یا در زمستان بپژمرد. بازهم، این موضوعی است که در جریان مبارزه رقم خواهد خورد. اما باید بر این موضوع تأکید کنم که قدرت‌های خارجی ـ منطقه‌ای و جهانی ـ در عمل یکدیگر را خنثا می‌کنند. آن‌چه در کشورهای عربی رخ خواهد داد قبل از هر چیز و بیش از هر چیز به اراده‌ی توده‌های مردم وابستگی خواهد داشت.»
در پی درگذشت سمیر امین، والرشتاین در یادداشت کوتاهی که در یادبود و ستایش وی نوشته بود درباره‌ی همانندی دیدگاه‌های خودش با امین چنین نوشت:
«هر دو باور داشتیم که در جهانی سرمایه‌دارانه زندگی می‌کنیم.
هر دو احساس کردیم که باید متشکل شویم تا نابودش کنیم.
هر دو باور داشتیم که تفکر مارکسیستی کماکان ضروری است.
اما هر دو فکر کردیم که این تفکر یک باور جزمی نیست و باید آن را به‌روز کرد.»
پیش از این یادداشت‌ها و مقالات بسیاری از والرشتاین در سایت نقد اقتصاد سیاسی منتشر شده است و برای آشنایی بیش‌تر با آثار وی پیوند با این یادداشت‌ها در ادامه‌ی متن حاضر ارائه می‌شود.
اوباما برنده شد: اکنون چه خواهد شد؟
گفت‌وگوی کِوان هریس با امانوئل والرشتاین
مجمع اجتماعی جهانی: امید در برابر هراس
امانوئل والرشتاین و پایان سرمایهداری / پرویز صداقت
تنش‌های ایدئولوژیک سرمایهداری / ترجمه احسان پورخیری و هیمن برین
سوریه: گرایش دوگانه‌ی ترکیه / امانوئل والرشتاین
امریکا و جهان بعد از ترامپ / امانوئل والرشتاین
جهان در دوران ترامپ / امانوئل والرشتاین
چین و ایالات متحده: شرکای درازمدت / امانوئل والرشتاین
چرا و چه‌گونه مقاومت کنیم؟ / امانوئل والرشتاین
کتاب‌شناسی امانوئل والرشتاین
۱۹۶۱ Africa, The Politics of Independence
۱۹۶۴ The Road to Independence: Ghana and the Ivory Coast
۱۹۶۷ Africa: The Politics of Unity
۱۹۶۹ University in Turmoil: The Politics of Change
۱۹۷۲ Africa: Tradition & Change (with Evelyn Jones Rich)
۱۹۷۴ The Modern World-System, vol. I: Capitalist Agriculture and the Origins of the European World-Economy in the Sixteenth Century
۱۹۷۹ The Capitalist World-Economy
۱۹۸۰ The Modern World-System, vol. II: Mercantilism and the Consolidation of the European World-Economy, 1600-1750
۱۹۸۲ World-Systems Analysis: Theory and Methodology (with Terence K. Hopkins et al.)
۱۹۸۲ Dynamics of Global Crisis (with Samir Amin,Giovanni Arrighi and Andre Gunder Frank)
۱۹۸۳ Historical Capitalism
۱۹۸۴ The Politics of the World-Economy. The States, the Movements and the Civilizations
۱۹۸۶ Africa and the Modern World
۱۹۸۹ The Modern World-System, vol. III: The Second Great Expansion of the Capitalist World-Economy, 1730-1840’s
۱۹۸۹ Antisystemic Movements (with Giovanni Arrighi and Terence K. Hopkins)
۱۹۹۰ Transforming the Revolution: Social Movements and the World-System (with Samir Amin,Giovanni Arrighi and Andre Gunder Frank)
۱۹۹۱ Race, Nation, Class: Ambiguous Identities (with Étienne Balibar)
۱۹۹۱ Geopolitics and Geoculture: Essays on the Changing World-System
۱۹۹۱ Unthinking Social Science: The Limits of Nineteenth Century Paradigms
۱۹۹۵ After Liberalism
۱۹۹۵ Historical Capitalism, with Capitalist Civilization
۱۹۹۸ Utopistics: Or, Historical Choices of the Twenty-first Century
۱۹۹۹ The End of the World As We Know It: Social Science for the Twenty-first Century
۲۰۰۱ Democracy, Capitalism, and Transformation
۲۰۰۳ Decline of American Power: The U.S. in a Chaotic World
۲۰۰۴ The Uncertainties of Knowledge
۲۰۰۴ World-Systems Analysis: An Introduction
۲۰۰۴ Alternatives: The U.S. Confronts the World
۲۰۰۶ European Universalism: The Rhetoric of Power
۲۰۱۱ The Modern World-System, vol. IV: Centrist Liberalism Triumphant, 1789–۱۹۱۴
۲۰۱۳ Uncertain Worlds: World-Systems Analysis in Changing Times (with Charles Lemert and Carlos Aguirre)
۲۰۱۳ Does Capitalism Have a Future? (with Randall Collins, Michael Mann, Georgi Derluguian and Craig Calhoun)
۲۰۱۵ The World is Out of Joint: World-Historical Interpretations of Continuing Polarizations