نسخه‌ی پی دی اف: immanuel wallerstein –
امانوئل والرشتاین، جامعه‌شناس مارکسیست و پایه‌گذار تحلیل سیستم‌های جهانی، سی‌ویکم اوت (برابر با شنبه نهم شهریورماه) درگذشت. والرشتاین، زاده‌ی سال 1930 در نیویورک، بعد از پایان دبیرستان در دانشگاه کلمبیا ادامه‌ی تحصیل داد و تحصیلات تکمیلی خود را در همین دانشگاه ادامه داد. والرشتاین که مطالعات خویش را از بررسی اقتصاد کشورهای افریقایی آغاز کرده بود طی بیش از نیم قرن فعالیت علمی در دانشگاه‌های مختلف جهان به تدریس و تحقیق پرداخت و علاوه بر آن با جنبش‌های اجتماعی جدید نیز در ارتباط و تعامل بود.
مهم‌ترین دستاورد نظری والرشتاین تحلیل‌های سیستمی – جهانی بود و با پایه‌گذاری این رویکرد تحلیلی به همراه آندره گوندر فرانک (1929-2005)، جووانی اریگی (1937-2009) و سمیر امین (1931-2018) سهم گسترده‌ای در فرارفتن از نظریه‌ی کلاسیک وابستگی داشت.
والرشتاین در سال 1392 در گفت‌وگویی اختصاصی برای انتشار در سایت نقد اقتصاد سیاسی در پاسخ به این پرسش که: «در بحران جاری، شاید دوران نولیبرالی به پایان نرسیده باشد، اما ایدئولوژی‌های نولیبرالی دیگر هژمونیک نیستند. آیا بدیل‌هایی برای سازمان‌دهی اجتماعی و سیاسی وجود دارد و آیا این بدیل‌ها در سطح جهانی امکان‌پذیرند؟ چه ایده‌های نویی از دل این بحران برمی‌خیزد؟» چنین پاسخ داد:
«واقعاً بدیل‌هایی وجود دارند و در سطح جهانی امکان‌پذیرند، در واقع تنها در مقیاس جهانی امکان‌پذیر هستند. اما هیچ تضمینی وجود ندارد که چنین بدیل‌هایی حاکم خواهند شد. تاریخ جانب هیچ طرفی را نمی‌گیرد. باید مبارزه کنیم، شانس ما برای پیروزی یا شکست 50-50 است.»
همچنین در همین گفت‌وگو درباره‌ی چشم‌اندازهای سیاسی خاورمیانه و جنبش‌های بهار عربی چنین گفت:
«در حقیقت نفوذ ایالات متحده کاهش یافته است، به‌شدت هم کاهش یافته است. حتی آن دولت‌هایی که به بیان شما «به ایالات متحده گرایش دارند» استقلال بسیار بیش‌تری در مقایسه با گذشته نشان می‌دهند. اما آن‌چه ابداً در این مرحله قطعی نیست این است که از خلال این جنگ‌های داخلی که در جریان است و ادامه خواهد داشت چه کسی به قدرت خواهد رسید. بهار عربی شاید به تابستان شکوفا شود یا در زمستان بپژمرد. بازهم، این موضوعی است که در جریان مبارزه رقم خواهد خورد. اما باید بر این موضوع تأکید کنم که قدرت‌های خارجی ـ منطقه‌ای و جهانی ـ در عمل یکدیگر را خنثا می‌کنند. آن‌چه در کشورهای عربی رخ خواهد داد قبل از هر چیز و بیش از هر چیز به اراده‌ی توده‌های مردم وابستگی خواهد داشت.»
در پی درگذشت سمیر امین، والرشتاین در یادداشت کوتاهی که در یادبود و ستایش وی نوشته بود درباره‌ی همانندی دیدگاه‌های خودش با امین چنین نوشت:
«هر دو باور داشتیم که در جهانی سرمایه‌دارانه زندگی می‌کنیم.
هر دو احساس کردیم که باید متشکل شویم تا نابودش کنیم.
هر دو باور داشتیم که تفکر مارکسیستی کماکان ضروری است.
اما هر دو فکر کردیم که این تفکر یک باور جزمی نیست و باید آن را به‌روز کرد.»
پیش از این یادداشت‌ها و مقالات بسیاری از والرشتاین در سایت نقد اقتصاد سیاسی منتشر شده است و برای آشنایی بیش‌تر با آثار وی پیوند با این یادداشت‌ها در ادامه‌ی متن حاضر ارائه می‌شود.
اوباما برنده شد: اکنون چه خواهد شد؟
گفت‌وگوی کِوان هریس با امانوئل والرشتاین
مجمع اجتماعی جهانی: امید در برابر هراس
امانوئل والرشتاین و پایان سرمایهداری / پرویز صداقت
تنش‌های ایدئولوژیک سرمایهداری / ترجمه احسان پورخیری و هیمن برین
سوریه: گرایش دوگانه‌ی ترکیه / امانوئل والرشتاین
امریکا و جهان بعد از ترامپ / امانوئل والرشتاین
جهان در دوران ترامپ / امانوئل والرشتاین
چین و ایالات متحده: شرکای درازمدت / امانوئل والرشتاین
چرا و چه‌گونه مقاومت کنیم؟ / امانوئل والرشتاین
کتاب‌شناسی امانوئل والرشتاین
1961 Africa, The Politics of Independence
1964 The Road to Independence: Ghana and the Ivory Coast
1967 Africa: The Politics of Unity
1969 University in Turmoil: The Politics of Change
1972 Africa: Tradition & Change (with Evelyn Jones Rich)
1974 The Modern World-System, vol. I: Capitalist Agriculture and the Origins of the European World-Economy in the Sixteenth Century
1979 The Capitalist World-Economy
1980 The Modern World-System, vol. II: Mercantilism and the Consolidation of the European World-Economy, 1600-1750
1982 World-Systems Analysis: Theory and Methodology (with Terence K. Hopkins et al.)
1982 Dynamics of Global Crisis (with Samir Amin,Giovanni Arrighi and Andre Gunder Frank)
1983 Historical Capitalism
1984 The Politics of the World-Economy. The States, the Movements and the Civilizations
1986 Africa and the Modern World
1989 The Modern World-System, vol. III: The Second Great Expansion of the Capitalist World-Economy, 1730-1840’s
1989 Antisystemic Movements (with Giovanni Arrighi and Terence K. Hopkins)
1990 Transforming the Revolution: Social Movements and the World-System (with Samir Amin,Giovanni Arrighi and Andre Gunder Frank)
1991 Race, Nation, Class: Ambiguous Identities (with Étienne Balibar)
1991 Geopolitics and Geoculture: Essays on the Changing World-System
1991 Unthinking Social Science: The Limits of Nineteenth Century Paradigms
1995 After Liberalism
1995 Historical Capitalism, with Capitalist Civilization
1998 Utopistics: Or, Historical Choices of the Twenty-first Century
1999 The End of the World As We Know It: Social Science for the Twenty-first Century
2001 Democracy, Capitalism, and Transformation
2003 Decline of American Power: The U.S. in a Chaotic World
2004 The Uncertainties of Knowledge
2004 World-Systems Analysis: An Introduction
2004 Alternatives: The U.S. Confronts the World
2006 European Universalism: The Rhetoric of Power
2011 The Modern World-System, vol. IV: Centrist Liberalism Triumphant, 1789–1914
2013 Uncertain Worlds: World-Systems Analysis in Changing Times (with Charles Lemert and Carlos Aguirre)
2013 Does Capitalism Have a Future? (with Randall Collins, Michael Mann, Georgi Derluguian and Craig Calhoun)
2015 The World is Out of Joint: World-Historical Interpretations of Continuing Polarizations
نقد اقتصاد سیاسی 