نسخه‌ی پی‌دی‌اف: ahmad seyf – World Unequal Income Distribution – part five-Tunissia
در ادامه‌ی بررسی‌هایی که درباره‌ی وضعیت توزیع درآمد در کشورهای مختلف جهان، در این یادداشت می‌خواهم اندکی درباره‌ی وضعیت توزیع درآمد در تونس بنویسم. منبع آماری من بانک اطلاعاتی نابرابری جهانی است که اطلاعاتی درباره‌ی سهم یک‌درصدی‌ها، 10 درصدی‌ها و 50 درصد پایینی جامعه به‌دست می‌دهد. دلیل اصلی من برای نوشتن درباره‌ی توزیع درآمد در تونس این است که در مقایسه با دیگر یادداشت‌ها، نمونه‌ای از بهبود هم ارایه بدهم. نکته‌ای که باید یادآورم بشوم این است که در میان این 51 کشور وضعیت در تونس با همه‌ی کشورها تفاوت دارد. یعنی تا جایی که براساس این داده‌های آماری می‌توان قضاوت کرد وضعیت توزیع درآمد دراین کشور در مقایسه با سال 1980 بهبود یافته است. اگرچه، ممکن است میزان بهبود چشمگیر نبوده باشد ولی واقعیت بهبود قابل کتمان کردن نیست.
اولین نمودار دراین یادداشت این وضعیت را نشان می‌دهد.
من در این نمودار سهم هریک از این گروه‌ها از درآمد ملی را در سه دوره‌ی متفاوت به دست داده‌ام. ستون آبی‌رنگ نمایان‌گر سهم در سال 1980 است و به همین نحو ستون قرمزرنگ سال 2007 و سرانجام ستون سبزرنگ هم سال 2021 را نشان می‌دهد. همان‌طور که مشاهده می‌کنید سهم یک‌درصدی‌ها و 10درصدی‌ها به‌طور منظم کاهش یافته و به‌عکس آن‌چه در دیگر جوامع شاهد بوده‌ایم سهم 50درصدی‌های پایین و 90درصدی‌ها هم روند افزایشی داشته است. سهم 40 درصدی‌های میانه افزایش و سهم 50 درصدی‌های بالایی جامعه هم کاهش یافته است. البته در نمودارهای دیگر پی‌آمدهای این تغییرات را به دست خواهم داد. در نمودار دوم شاهدی بر وجود اقتصاد دوشقه در تونس را مشاهده می‌کنید. تفاوت تونس با دیگر کشورها این است که اگرچه اقتصاد هم‌چنان دوشقه است ولی در پایان این دوره یعنی در سال 2021 وضع در مقایسه با سال 1980 اندکی بهتر است. یعنی 50 درصد پایین اندکی بیش‌تر درآمد دارند و سهم 50درصد بالا هم از درآمد ملی اندکی کم‌تر شده است.
منحنی سیاه‌رنگ که روی محور دست راست اندازه‌گیری می‌شود نسبت درآمدی را نشان می‌دهد همان‌طور که مشاهده می‌کنید در ابتدای دوره در بالاترین میزان قرار داشته و متوسط درآمد 50درصدی‌های بالا حدود 7.5 برابر متوسط درآمد 50درصدی‌های پایین بود ولی در پایان دوره این نسبت به 5 می‌رسد که هنوز اگرچه نشان دهنده وجود نابرابری است ولی در مقام مقایسه با شروع دوره اندکی وضع بهبود یافته است.
نمودار شماره 3 با همه‌ی سادگی اطلاعات قابل‌توجهی ارایه می‌کند. در ابتدای دوره سهم یک‌درصدی‌ها از درآمد ملی از سهم 50 درصدی‌های پایین بیش از 50 درصد بیش‌تر بوده است، یعنی درمقابل 12 درصد سهم 50 درصدی‌ها یک‌درصدی‌ها 18 درصد از درآمد را در اختیار داشتند. تا حدود سال 2003 این وضعیت ادامه داشت که سهم یک‌درصدی‌ها از سهم 50درصدی‌ها بیش‌تر بود، ولی پس از آن یک روند تغییر آغاز می‌شود و وقتی به پایان دوره یعنی سال 2021 می‌رسیم، وضعیتی که درابتدا وجود داشت معکوس می‌شود و در سال 2021 سهم 50 درصدی‌های پایین در واقع بیش از 50 درصد از سهم یک‌درصدی‌ها بیش‌تر است یعنی در مقابل یک‌درصدی‌ها که سهم‌شان به 11 درصد کاهش یافته است سهم 50 درصدی‌ها به 17 درصد افزایش یافت. نتیجه‌ی این تغییرات این که متوسط درآمد یک‌درصدی‌ها که در ابتدای دوره حدود 70 برابر متوسط درآمد 50 درصدی‌ها بود، منحنی سیاه‌رنگ روی محور دست راست، در پایان دوره به 33 برابر می‌رسد که اگرچه هنوز بیانگر وجود نابرابری درآمدی در تونس است ولی کاهشی بیش از 50 درصد نشان می‌دهد.
در نمودار بعدی تحولات را در پیوند با 90درصدی‌ها پی‌می‌گیریم. همان‌طور که مشاهده می‌کنید شاهد وضعیت مشابهی هستیم ولی با توجه به کاهش سهم یک‌درصدی‌ها از درآمد ملی در ابتدا و پایان دوره، سهم 90درصدی‌ها از درآمد ملی در طول این سال‌ها افزایش یافته است. جالب این که اگرچه سهم یک‌درصدی‌ها از درآمد ملی تنها 7 درصد کاهش یافته، ولی سهم 90درصدی‌ها در طول این سال‌ها 11درصد بیش‌تر شده است که نشان می‌دهد نه‌فقط یک‌درصدی‌ها بلکه 9 درصد بعدی در میان ده درصدی‌های بالائی جامعه هم شاهد کاهشی معادل 4 در سهم‌بری خود از درآمد ملی بوده‌اند.
نسبت درآمدی را با منحنی سیاه‌رنگ روی محور دست راست اندازه‌گیری و مشاهده می‌کنیم که در ابتدا یعنی در 1980 این رقم 34 برابر بود که در سال 2021 با 50 درصد کاهش به رقم 17 برابر رسید.
در نمودار پایانی هم وضع 10درصدی‌های بالا و 50درصدی‌های پایین را مقایسه می‌کنیم. پیش‌تر به اشاره گفته بودیم که سهم 10درصدی‌ها از درآمد ملی تونس در سال 2021 درمقایسه با سال 1980 حدود 11 درصد کاهش یافت و اگرچه بخش اصلی این کاهش نصیب یک‌درصدی‌ها شد ولی 9 درصد بقیه هم بخشی از نقصان درآمدی را تجربه کردند. در نمودار این روند افزایشی در سهم‌بری 50درصدی‌ها و کاهنده در سهم‌بری 10درصدی‌ها به‌وضوع قابل رؤیت است.
نسبت درآمدی را در این‌جا به صورت این ستون‌های سبز رنگ نشان داده‌ام که روی محور دست راست اندازه‌گیری می‌شود. مشاهده می‌کنید که در ابتدای دوره متوسط درآمد 10درصدی‌ها نزدیک به 22 برابر متوسط درآمد 50درصدی‌ها بود ولی در پایان دوره، یعنی در سال 2021 این نسبت به 12 برابر رسید.
درباره‌ی تغییر در اقتصاد تونس در این سال‌ها می‌توان با استفاده از اطلاعات سایت بانک جهانی سخن گفت. جدول زیر یافته‌های آن را نشان می‌دهد که درواقع خلاصه‌ای است از آن چه در این یادداشت گفته‌ام.
| 2021 | 2007 | 1980 | سال |
| 41.62 | 38.9 | 8.7 | تولید ناخالص داخلی به میلیارد دلار |
| 4.6 | 4.7 | 1.56 | سهم یک‌درصدی‌ها به میلیارد دلار |
| 2.72 | 30.2 | 0 | تغییر در تولید ناخالص داخلی به میلیارد دلار |
| 3.1 | تغییر در سهم یک‌درصدی‌ها به میلیارد دلار | ||
| 3 درصد منفی | 10 درصد | سهم یک‌درصدی از تغییردرآمدی به درصد | |
| 7.075 | 5.83 | 1.044 | سهم 50درصدی‌ها به میلیارددلار |
| 1.24 | 4.79 | تغییر در سهم 50 درصدی‌ها به میلیارددلار | |
| 46% | 16% | سهم 50درصدی‌ها از تغییردرآمدی به درصد | |
| 38983 | 45631 | 24762 | متوسط درآمد یک‌درصدی‌ها به دلار |
| 1199 | 1132 | 331 | متوسط درآمد پنجاه درصدی‌ها به دلار |
| 32 | 40 | 75 | نسبت درآمدی بین متوسط درآمدها |
توزیع درآمد در ایران پس از انقلاب
نقد اقتصاد سیاسی 