نسخه‌ی پی‌دی‌اف: ahmad seyf – World Unequal Income Distribution – part ten- India
در ادامه‌ی بررسی‌های مشابه که تاکنون خوانده‌اید دراین یادداشت می‌خواهم اندکی درباره‌ی وضعیت توزیع درآمد در هندوستان بنویسم. این که هندوستان در گذشته‌های دور چه بود در این یادداشت مد نظر من نیست همان‌طور که در دیگر یادداشت‌ها به تاریخ کشورها نپرداخته‌ام. به‌اشاره می‌گذرم که در 1947 با قانونی که در پارلمان بریتانیا گذشت، مستعمرات آن کشور در آسیا، در شبه‌قاره‌ی هند، به دو کشور هندوستان و پاکستان تقسیم شد که پاکستان عمدتاً مسلمان‌نشین و شامل دو بخش شرقی و غربی بود. بخش شرقی پاکستان مدتی بعد به‌صورت بنگلادش درآمد. از زمان کسب استقلال تا 1991 دولت هندوستان عمدتاً به صورت یک دولت مداخله‌گر عمل می‌کرد ولی در آن سال بحران جدی در تراز پرداخت‌ها باعث شد تا جهت‌گیری سیاست‌پردازی اقتصادی در هندوستان تغییر کند و از مداخلات دولت در اقتصاد کاسته شود. در سال 1995 هند به سازمان تجارت جهانی پیوست و خبر داریم که در بیست سال گذشته با متوسط رشد سالانه 5.8 درصد یکی از بالاترین نرخ‌های رشد در اقتصاد جهان را دارد. شمار کارگران بخش صنعت که 522 میلیون نفر است، پس از چین از نظر مقیاس دومین میزان در جهان است و تقسیم بخش‌های سه‌گانه‌ی اقتصاد از نظر سهمی که در تولید ارزش دارند هم به این قرار است که حدود 56 درصد در بخش خدمات صورت می‌گیرد و 26 درصد در بخش صنعت و بخش کشاورزی هم 18 درصد سهم دارد.
با توجه به رشد قابل‌توجه اقتصاد هندوستان، پرسش این است که برسر توزیع درآمد در این سال‌ها چه آمده است؟ برای شروع بحث توجه شما را به سه نمودار دایره‌ای جلب می‌کنم که وضع را در سه مقطع زمانی مختلف نشان می‌دهد. اولی تقسیم ارزش تولید شده در اقتصاد هندوستان را در سال 1951 نشان می‌دهد. نمودار بعدی نمایانگر وضعیت در سال 1991 است که در کل در مقایسه با وضعیت اولیه تغییر چندانی نکرده است.
اما در نمودار سوم برای سال 2021 شاهد هستیم که تغییر سیاست چه پی‌آمدهایی داشته است.
تفاوت زیادی نمی‌کند اگر وضعیت درسال 2021 را با 1990 یا حتی 1951 مقایسه کنیم در هر حال مشاهده می‌کنید که سهم یک‌درصدی‌ها از درآمد ملی دراین فاصله دو برابر شده و از 11 درصد به 22 درصد رسیده است. 9 درصد بعدی در میان ثروتمندان هم سهم‌شان از 24 درصد درآمد ملی به 35 درصد رسید ولی 40 درصد میانی و 50 درصد پایینی سهم‌شان کاهش یافته است. وقتی این دو بخش را با هم در نظر بگیریم روشن می‌شود که سهم‌شان که در سال 1990 معادل 65 درصد درآمد ملی بود با 22 درصد کاهش به 43 درصد رسید. از بطن همین آمار نکات دیگری هم روشن می‌شود. اولین نکته این که سهم ده درصدی‌ها از سهم 90 درصد جمعیت فزونی گرفته است. وقتی برای سال 1990 همین دو بخش جمعیت را در نظر می‌گیریم 35 درصد سهم ده درصدی‌ها و 65 درصد هم سهم 90 درصد پایینی بود ولی در سال 2021 این وضع به این صورت درآمد که سهم ده درصدی‌ها به 57 درصد از درآمد ملی افزایش یافت و سهم 90 درصدی‌ها هم با 22 درصد کاهش به 43 درصد رسید.
همانند دیگر یادداشت‌ها اجازه بدهید تا بررسی‌ام را از اقتصاد دوشقه هندوستان پی بگیرم. منظورم از اقتصاد دو شقه هم مقایسه‌ی سهم‌بری 50 درصدی‌ها در یک اقتصاد است. نمودار بعدی وضع را در طول این مدت نشان می‌دهد که اگرچه در سال‌های دهه‌ی 1950 شاهد اندکی افزایش در سهم 50 درصدی‌های پایین بودیم ولی این روند افزایشی متوقف شده و به صورت یک روند کاهنده درآمد که در سال‌های اخیر خود را به صورت افزایش در نسبت درآمدی- یعنی متوسط درآمد 50 درصدی‌های بالا و پایین در هندوستان نشان می‌دهد که روی محور دست راست اندازه گیری می‌شود. درسال 1951 این نسبت حدودا 4 برابر بود ولی در سال 2021 این نسبت به حدود 7 برابر رسید.
اندکی مشخص‌تر ببینیم برسر سهم یک‌درصدی‌ها در این سال‌ها چه آمده است.
پیش‌تر به‌اشاره گفتم که سهم یک‌درصدی‌ها درطول این دوره دو برابر شده است ولی مقایسه‌ی این تغییرات با تغییرات در سهم 50 درصدی‌ها جالب است.
به گمان من پی‌آمدهای تغییر سیاست‌پردازی اقتصادی در هندوستان را در این نمودار مشاهده می‌کنید. منحنی سیاه‌رنگ تغییر در سهم‌بری یک‌درصدی‌ها را نشان می‌دهد که همان‌گونه که مشاهده می‌کنید تقریباً به شکل حرف یو در انگلیسی است که یعنی به نظر می‌رسد در کل این مدت به دو دوره تقسیم شده است. در دوره‌ی اول از 1951 تا اوایل دهه‌ی 1980 این روند کاهنده بود و بعد روند افزایشی آغاز شد. اگرچه در دو سه سال اخیر به‌نوعی ثبات رسیده است، ولی در مقایسه با نیمه‌ی اول افزایش قابل‌توجهی نشان می‌دهد. روندی کاملاً معکوس با این روند را در پیوند با سهم‌بری 50 درصدی‌ها مشاهده می‌کنیم. درسال 1951 سهم‌شان حدود 20 درصد ازدرآمد ملی بود ولی در سال 2021 این میزان به حدود 13 درصد کاهش یافت. اگر چه کاهشی از 20 درصد به 13 درصد ممکن است به نظرقابل‌توجه نیاید ولی توجه دارید که 50 درصدی‌ها حدودا یک سوم سهم خود از درآمد ملی را از دست داده‌اند. از همین رو، روی نمودار ستونی قرمز رنگ که روی محور دست راست اندازه گیری می‌شود مشاهده می‌کنید که این نسبت که در سال 1982 کمتر از 15 برابر بود در سال 2021 بیش از 82 برابر شد.
وقتی به تغییرات در سهم‌بری 90 درصدی‌ها نگاه می‌کنیم شاهد تغییراتی به همین شکل هستیم.
به نظر شاید تکراری بیاید ولی این واقعیت را باید گفت که با همه‌ی تفاوت‌هایی که این کشورهای مختلف دارند ولی اجرای سیاست‌های اقتصادی نولیبرالی دراین کشورها با بیش‌وکم تفاوتی پی‌آمدهای مشابهی تولید کرده و توزیع درآمد در همه‌ی کشورها نابرابرتر شده است.
در این‌جا هم مشاهده می‌کنید که در سال 1951سهم 90 درصدی‌ها از درآمد ملی بیش از 60 درصد بود ولی در سال 2021 به حدود 40 درصد کاهش یافت. جریان افزایش سهم یک‌درصدی‌ها را هم که پیش‌تر بیان کرده بودیم. نسبت درآمدی یعنی متوسط درآمد یک‌درصدی‌ها که درسال 1951حدودا 17 برابر متوسط درآمد 50 درصدی‌ها بود به 11 برابر در سال 1982 کاهش یافت ولی در پی‌آمد تغییراتی که دراین نمودار مشاهده می‌شود در سال 2021 به 46 برابر افزایش یافت.
با استفاده از آمارهایی که درباره‌ی تولید ناخالص داخلی هندوستان داریم کوشیدیم برای درک بهترنسبت درآمدی تخمینی از میزان درآمد هم به دست بدهم. بر اساس برآوردهایی که انجام داده‌ام متوسط درآمد یک‌درصدی‌ها در سال 1980 اندکی بیشتر از 2036 دلار در سال بود در حالی که متوسط درآمد 50 درصدی‌ها هم اندکی کمتر از 115 دلار در سال می‌شد. در سال 2007، متوسط درآمد یک‌درصدی‌ها در این فاصله بیش از ده برابر افزایش یافت و به 21089 دلار رسید در حالی که متوسط درآمد 50 درصدی‌ها هم با کمتر از 3 برابر افزایش به 322 دلار در سال افزایش یافت. سرانجام وقتی به سال 2021 می‌رسیم متوسط درآمد یک‌درصدی‌ها حدود دو برابر می‌شود و به 41885 دلار در سال می‌رسد در حالی که متوسط درآمد 50 درصدی‌ها با افزایشی کمتر از 2 برابر به 506 دلار درسال افزایش می‌یابد. گفتنی است که براساس اطلاعات آماری موجود اقتصاد هندوستان در فاصله‌ی 1980 تا 2021 حدود 14 برابر رشد کرده است. در طول این فاصله متوسط درآمد یک‌درصدی‌ها 21 برابر شد درحالی که میزان رشد متوسط درآمد 50 درصدی‌های پایین تنها 4 برابر بود به همین دلیل وقتی به شکاف درآمدی بین یک‌درصدی‌ها و 50 درصدی‌ها نگاه می‌کنیم در سال 1980 شکاف درآمدی اندکی بیشتر از 1920 دلار در سال بود ولی در سال 2021 این شکاف بین متوسط درآمد یک‌درصدی‌ها و 50 درصدی‌های پایین به بیش از 41379 دلار رسید. به سخن دیگر، این شکاف درآمدی هم در طول این سال‌ها حدود 22 برابر افزایش یافت.
فرودستان و فرادستان در شیلی
فرودستان و فرادستان در روسیه
فرودستان و فرادستان در چین
توزیع درآمد در ایران پس از انقلاب
فرودستان و فرادستان در تونس
فرودستان و فرادستان در ترکیه
فرودستان و فرادستان در امریکا
فرودستان و فرادستان در لهستان
فرودستان و فرادستان در بلغارستان
نقد اقتصاد سیاسی 