سعید رهنما

با آن‌که سوسیالیست‌های ویتنام پس از نوسانات بسیار و تندروی‌ها و کندروی‌های متعدد، به این درک مهم رسیدند که بدون یک فاز تدارکاتی در دوران سرمایه‌داری امکان گذار به سوسیالیسم وجود ندارد، اما در این مسیر سخت و مشکل، در میان تمام کشش‌ها و تهاجم‌های سرمایه‌داری در عرصه‌ی ملی و جهانی، رادیکالیسم بهینه‌ای را پی‌گیری نکردند. در تجربه‌ی آن‌چه که آن‌را «راه رفتن روی دو پا» نامیدند، پای راست از پای چپ به‌مراتب تندتر برداشته شده، و تا حد زیادی این جنوب بود که شمال را سرمایه‌داری کرد، و نه شمال که می‌خواست جنوب را سوسیالیستی کند. [...]

برکنار از اقلیتی بسیار کوچک و ثروتمند و قدرتمند، اکثریت بزرگ مردم جهان به درجات مختلف از نظام سرمایه‌داری جهانی امروز صدمه دیده‌اند و کماکان صدمه می‌بینند. از دیدگاه نظری، برای عده‌ای نظام سرمایه‌داری موجود نظامی ابدی و جایگزین‌ناپذیر است و اگر هم ایرادهایی به آن وارد باشد، با اصلاحاتی قابل‌رفع است. در نقطه‌ی مقابل دیدگاه چپ به‌طور سنتی این بوده که نظام سرمایه‌داری به‌دلیل تناقض‌های درونی خود چاره‌ای جز نابودی ندارد و نظام سوسیالیستی جایگزین آن خواهد شد. در این گفتار، به هر دو این دیدگاه‌ها خواهم پرداخت. [...]

انقلاب دوم چین تحت رهبری مائوتسه دون یکی از پیچیده‌ترین و اثرگذارترین انقلاب‌های قرن بیستم بود. این انقلاب برکنار از نقش بسیار مهمی که در شکست امپریالیسم ژاپن بازی کرد، موفق شد که به نظام فئودالی و سلطه‌ی اربابان فئودال و جنگ‌سالاران محلی پایان بخشد و تحولات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی عظیمی را همراه با توسعه‌ی سریع زیرساخت‌ها، صنایع و شهرها به‌وجود آورد. این انقلاب اما به دلایل مختلف عینی و ذهنی، و توهم‌ها و خطاهای رهبری نتوانست و نمی‌توانست به هدف تعیین‌شده‌ی خود، یعنی سوسیالیسم ، دست یابد و با شکست‌اش، ضدّ خود، یعنی یک نظام سرمایه‌داری خشن را مستقر ساخت. [...]

با شروع سال ۲۰۱۷ یک قرن از انقلاب‌ها‌ی بزرگ فوریه و اکتبر ۱۹۱۷ در روسیه می‌گذرد؛ انقلاب‌هایی که نقطه‌عطفِ بزرگ‌ترین تحولات اجتماعی و الهام‌‌بخشِ انقلاب‌های متعدد دیگر در قرن بیستم بوده‌اند. هدف بررسی حاضر مرور تجربیات پاره‌ای از مهم‌ترین انقلاب‌های قرن بیستم و درس‌های گرفته یا نگرفته از این انقلاب‌ها است. این سلسله مقالات بر پایه‌ی منابع و پژوهش‌های متعدد درباره‌ی انقلاب‌های روسیه، آلمان، چین، کوبا، نیکاراگوا و نمونه‌های دیگر تهیه و تنظیم شده است و به‌مرور منتشر خواهد شد. نخستین بخش این مقالات نگاهی نظری به پدیده‌ی انقلاب دارد. [...]

اگر انقلاب صنعتی بخش عظیم نیروی کار آن زمان را با «اجتماعی‌کردنِ کار» از حوزه‌ی کارِ آزادِ فردیِ ("کارگری که برای خود کار می‌کند") به حوزه‌ی اجتماعی با «وسایل تولیدِ مشترک» کشاند، حال انقلاب دیجیتال به‌نوعی عکس این جریان عمل می‌کند و بخش وسیعی از نیروی کار را به کارِ فردی منتقل می‌کند. امروز، 75 درصد نيروي کار جهان، «احتمال‌کار»، «آزادکار»، يا «مستقل‌کار»اند. [...]

من در چند سفری که در همان دوران به کوبا داشتم خود شاهد بودم که تعدادی از دوستانم که استاد دانشگاه ‌هاوانا و از اعضای ارشد حزب کمونیست هم بودند، به‌خاطر کم غذایی بسیار وزن از دست داده بودند و استخوان‌های دستشان بیرون زده بود، و این در حالی بود که در مدارس دولتی دانش آموزان با یونیفورم‌های تمیز در کافه تریا‌هاشان به‌رایگان غذا می‌خوردند، بیمارستان‌ها و کلینیک‌های مجانی به فعالیت ادامه می‌دادند، و یارانه‌های حمل‌ونقل نیز کاملاً پابرجا بود. [...]

به مناسبت یکصدمین سال نگارش «امپریالیسم، بالاترین مرحله‌ی سرمایه‌داری» اثر لنین، کنفرانسی بین‌المللی تحت عنوان «امپریالیسم و امپراتوری در قرن ۲۱» در تاریخ دوازدهم اکتبر 2016 از سوی آکادمی علوم روسیه ـ انستیتو اقتصاد، بنیاد رزا لوگزامبورگ شعبه‌ی مسکو، بخش اقتصاد دانشگاه مسکو، و مجله‌ی «آلترناتیوز»، در محل آکادمی در مسکو برگزار شد. در این کنفرانس تعدادی از اعضا و اعضای وابسته به آکادمی علوم روسیه، و استادانِ دانشگاه‌های مسکو و سنت پترزبورگ، همراه استادانی از امریکا، انگلستان، آلمان، کوبا، بِلا روس و چند کشور دیگر اروپای شرقی شرکت داشند. من نیز از کانادا به کنفرانس دعوت شدم. [...]

امپریالیسم در قرن بیست‌ویکم: پاسخی به سعید رهنما / فریدا آفاری رأی 52% از انگلیسی‌ها به خروج از [...]

ماهیت امپریالیسم تغییری نکرده، اما ساختار، عملکرد و ویژگی‌هایش با امپریالیسم دوران لنین بسیار متفاوت است. مقابله با این هیولای نامرئی و در همه جا حاضر به‌مراتب سخت تر و پیچیده تر از گذشته است. کتاب امپریالیسم لنین اثر تاریخیِ ارزشمندی است که همان‌گونه که خود می گوید مربوط‌ به تصویری از تحول سرمایه‌داری در اوایل قرن بیستم است، و واضح است که نمی تواند بیانگر واقعیات تحولات عظیم سرمایه‌داری در اوایل قرن بیست‌ویکم باشد. [...]

/ به مناسبت اول ماه مه، روز جهانی کارگر / اشاره: به توصیه‌ی دوستان «نقد اقتصاد سیاسی» به‌مناسبت [...]